Ayak ve Bacak Damarları Tıkandığı Zaman: Periferik Anjiyografi ve Stent Uygulaması

Günümüzde damar hastalıkları sadece kalp damarlarını değil, vücudun diğer bölgelerindeki damarları da etkileyebilmektedir. Bu damarlardan en önemlileri bacak ve ayaklara giden arterlerdir. Bu yazıda, ayak ve bacak damarlarındaki tıkanıklıkların ne anlama geldiği, nasıl tanı konulduğu ve özellikle periferik anjiyografi ve stent uygulamasının nasıl yapıldığı hakkında detaylı bilgi verilecektir.

Periferik Arter Hastalığı Nedir?

Periferik arter hastalığı (PAH), genellikle bacaklara kan taşıyan arterlerin daralması veya tıkanmasıyla ortaya çıkan ciddi bir dolaşım bozukluğudur. Bu durum, genellikle ateroskleroz (damar sertliği) sonucu gelişir. Aterosklerozda, damar duvarlarında kolesterol ve diğer yağlı maddeler birikerek plaklar oluşturur ve zamanla damarların içini daraltır.

Belirtiler:

• Baldır, kalça veya ayakta yürürken oluşan ağrı (klaudikasyon)

• Dinlenme sırasında bile geçmeyen ağrılar

• Ayakta veya parmaklarda iyileşmeyen yaralar

• Soğukluk, solukluk veya morarma

• Nabızların bacaklarda hissedilememesi

Eğer bu belirtiler varsa, periferik arter hastalığından şüphelenilir ve ileri tetkikler yapılması gerekir.

Tanı Yöntemleri

1. Fizik Muayene ve Nabız Kontrolü: Ayak bileği nabızlarının kontrolü ilk basamaktır.
2. Doppler Ultrasonografi: Damar içinden geçen kan akımının değerlendirilmesinde kullanılır.
3. Ayak-Bilek Basınç İndeksi (ABİ): Kol ve ayaktaki tansiyon farkı ölçülerek dolaylı bilgi verir.
4. BT Anjiyografi veya MR Anjiyografi: Damarın yapısı hakkında üç boyutlu görüntüler sağlar.
5. Periferik Anjiyografi: Altın standart tanı yöntemidir ve gerekirse aynı seansta tedavi de yapılabilir.

Periferik Anjiyografi Nedir?

Periferik anjiyografi, bacak damarlarının iç yapısının detaylı olarak görüntülenmesini sağlayan bir girişimsel işlemdir. Damarın içine kontrast madde verilerek röntgen altında damar yapısı net şekilde izlenebilir.

İşlem Nasıl Yapılır?

1. Hazırlık: Hasta işlem öncesinde aç bırakılır ve alerji veya böbrek fonksiyonu gibi riskler değerlendirilir.
2. Giriş Yolu: Genellikle kasıktan (femoral arter) ya da el bileğinden (radial arter) girilerek ince bir kateter damar içine ilerletilir.
3. Kontrast Madde Verilmesi: Kateter hedef damara ulaştığında, damarın içine kontrast madde enjekte edilir.
4. Görüntüleme: Bu madde sayesinde damarlar röntgen cihazında görünür hale gelir ve daralan ya da tıkanan bölge saptanır.
5. Tedavi Kararı: Eğer darlık ya da tıkanıklık saptanırsa, aynı seansta müdahale edilebilir.

Stent Uygulaması (Periferik Anjiyoplasti)

Balon Anjiyoplasti:

Öncelikle tıkalı damarın içine özel bir balonlu kateter yerleştirilir. Bu balon, tıkalı bölgeye ulaştığında şişirilir ve damar içini genişletir. Ancak bu genişletme işlemi bazen yeterli olmayabilir; damar tekrar daralabilir.

Stent Uygulaması:

Bu nedenle çoğu zaman damarı açık tutmak amacıyla “stent” adı verilen tel örgü şeklindeki destekleyici yapılar damarın içine yerleştirilir. Stent, balonla birlikte genişletilerek damarın açık kalmasını sağlar.

İşlemin Aşamaları:

1. Kılavuz Tel İlerlemesi: Tıkalı damarın içinden ince bir tel geçirilir.
2. Balon Genişletme: Balon şişirilerek damar açılır.
3. Stent Yerleştirme: Genişletilen bölgeye stent konur.
4. Görüntüleme ve Kontrol: İşlem sonrası damar akımı tekrar kontrol edilir.
5. Kan Sulandırıcı İlaçlar: İşlem sonrası pıhtı riskini azaltmak için ilaç tedavisi başlatılır.

İyileşme ve Takip Süreci

Periferik anjiyografi ve stent işlemi sonrası hastalar genellikle aynı gün veya ertesi gün taburcu edilebilir. Ancak takip çok önemlidir:

• Damar sertliği ilerleyici bir hastalıktır. Tedaviyle damar açılır ama risk faktörleri kontrol altına alınmazsa tekrar tıkanabilir.

• Sigara bırakılmalı, düzenli egzersiz yapılmalı ve kolesterol, tansiyon gibi değerler kontrol altında tutulmalıdır.

• İlaç Tedavisi: Kan sulandırıcılar, kolesterol düşürücüler (statinler) ve bazı durumlarda tansiyon ilaçları kullanılır.

• Rutin kontroller ve Doppler ultrason takipleri, tedavinin başarısını değerlendirmek açısından gereklidir.

Kimler Risk Altında?

• Sigara içenler

• Şeker hastaları (Diyabet)

• Hipertansiyon hastaları

• Yüksek kolesterole sahip bireyler

• 65 yaş üzeri bireyler

• Obezite ve hareketsiz yaşam tarzı olanlar

Bu gruplardaki bireylerin bacak ağrısı, yürüme güçlüğü gibi belirtileri önemseyip bir kardiyoloji ya da damar cerrahisi uzmanına başvurmaları gerekir.

Sonuç

Periferik arter hastalığı, erken tanı konulup tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara, hatta uzuv kaybına neden olabilecek bir durumdur. Neyse ki modern tıbbın sunduğu periferik anjiyografi ve stent uygulamaları sayesinde damarlar kısa sürede açılarak hastaların yaşam kalitesi belirgin biçimde artırılabilir. Ancak işlem kadar sonrasındaki takip ve yaşam tarzı değişiklikleri de büyük önem taşır. Bu nedenle hastaların tedavi sonrasında hekimlerinin önerilerine uymaları, düzenli kontrollerini ihmal etmemeleri gerekir.

Video1: https://youtu.be/W-FMbsPAR0Y?feature=shared

Video2:https://youtu.be/pLvD1uCxNnM?feature=shared

Referanslar

1. Norgren, L., et al. (2007). Inter-Society Consensus for the Management of Peripheral Arterial Disease (TASC II). Journal of Vascular Surgery, 45(1), S5–S67.
2. Gerhard-Herman, M.D., et al. (2017). 2016 AHA/ACC Guideline on the Management of Patients With Lower Extremity Peripheral Artery Disease. Circulation, 135(12), e726-e779.
3. Criqui, M.H., Aboyans, V. (2015). Epidemiology of Peripheral Artery Disease. Circulation Research, 116(9), 1509-1526.